Bij het opruimen kwam ik een boekje tegen dat ik een paar jaar geleden heb gemaakt. Het vertelt het verhaal van mijn moeder, die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Arnhem moest evacueren. Vijfenzeventig jaar geleden kwam ze met haar familie weer terug. Hun huis was vernield. Ik had altijd aangenomen dat het gebombardeerd was en de hele straat indertijd was verwoest. Dat bleek niet het geval. Alle huizen van voor de oorlog staan er nu nog, behalve twee. In één daarvan woonde mijn moeder. Terwijl ik met haar in Arnhem door haar oude buurt liep, vertelde ze me wat ze zich uit die tijd herinnert.
Bijvoorbeeld over 17 september 1944, toen de luchtlandingen van de geallieerden begonnen: “Vanaf het dak van de buurvrouw kon ik al die parachutisten goed zien. De volgende dag werd ik zes jaar en kreeg ik in de schuilkelder een pannenkoek van de buurvrouw. Er is die week ontzettend gevochten. Ik weet nog dat je vanaf de bovenste verdieping van ons huis kon zien hoe het station in brand stond. Als kind vond ik dat allemaal enorm spannend.” Een week na de start van de luchtlandingen, kwam het bevel tot evacuatie en moest iedereen de stad verlaten. “Ik had difterie, maar mijn moeder wilde niet met mij naar het ziekenhuis dat middenin de vuurlinie lag. Daarom kreeg ik van de huisarts een injectie. Zo kon ik toch worden vervoerd. Omdat we dachten dat het maar voor een paar dagen was, namen we alleen wat kleren mee. Ik nam het tasje mee dat ik van de buurvrouw voor mijn verjaardag had gekregen. Daarin stopte ik het verjaardagscadeau van mijn ouders, een zilveren bestekje. Dat ben ik onderweg kwijtgeraakt. Mijn moeder werd boos, want het was best een duur cadeau, maar mij kon het niet zoveel schelen. Ik vond dat tasje veel mooier.”
Het is bijzonder om de oorlogsverhalen door de ogen van een zesjarig meisje te horen. Voor mij was het extra speciaal vanwege de mooie gesprekken met mijn moeder. “Terugkijkend op die tijd was het voor mij als jong meisje vooral spannend en avontuurlijk”, legde ze uit. “Alleen het geluid van het luchtalarm op de eerste maandag van de maand vind ik nog altijd heel onheilspellend klinken.”
75 jaar vrijheid
Iedere familie heeft haar eigen verhaal. Het is na 75 jaar vrijheid onverminderd belangrijk om ze op te halen en te vertellen. Al die opmerkelijke kleine menselijke verhalen brengen de grote geschiedenis tot leven. Laten we opschieten, want de generatie die de oorlog heeft meegemaakt raakt flink op leeftijd. Goed voor ons historisch besef en bijzonder om ze te horen uit de mond van de mensen die het daadwerkelijk hebben meegemaakt.
Wil je het boekje over de evacuatie van mijn moeder bekijken? Dat kan hier.